In 2016 werd bij ongeveer 30 procent van de volwassenen in Duitsland een tekort aan vitamine D in hun serumbloed vastgesteld. (1) In de meeste gevallen kunnen de symptomen van een vitamine D tekort afwezig zijn of zijn ze te aspecifiek om een specifieke ziekte aan te wijzen.
In dit artikel hebben we de mogelijke symptomen van een vitamine D tekort op een rijtje gezet. Bovendien willen we je informeren over wat een tekort aan vitamine D is, welke oorzaken en gevolgen een tekort kan hebben, en welke behandelingen mogelijk zijn.
Inhoud
- 1 Belangrijk om te weten
- 2 Onze productaanbeveling
- 3 Symptomen van een vitamine D tekort: wat je moet weten
- 3.1 Wat is vitamine D en hoe werkt het in het lichaam?
- 3.2 Wat is vitamine D tekort en hoe ontstaat het?
- 3.3 Hoe kan ik een vitamine D tekort herkennen?
- 3.4 Hoe gevaarlijk is een vitamine D tekort?
- 3.5 Hoe kun je testen op een vitamine D tekort?
- 3.6 Wanneer en bij wie heeft het zin een tekort aan vitamine D te behandelen?
- 3.7 Wat zijn de behandelingen voor vitamine D tekort?
- 3.8 Waar moet je op letten als je vitamine D in neemt?
- 3.9 Is het schadelijk om te veel vitamine D in te nemen?
- 4 Conclusie
Belangrijk om te weten
- Vitamine D wordt ook wel de “zonneschijn vitamine” genoemd en is betrokken bij veel processen in ons lichaam. Als we een tekort aan vitamine D hebben, kunnen verschillende lichaamsfuncties aangetast worden.
- Een tekort aan vitamine D wordt meestal veroorzaakt door te weinig tijd in de zon door te brengen. Een onevenwichtige voeding kan ook leiden tot een tekort aan vitamine D.
- Symptomen van vitamine D tekort kunnen heel aspecifiek zijn. De eerste tekenen kunnen vermoeidheid, hoofdpijn en slechte prestaties zijn. Als een tekort aan vitamine D niet verholpen wordt, kunnen botontkalking, cardiovasculaire problemen en een verhoogd risico op kanker het gevolg zijn.
Onze productaanbeveling
Dit vitamine D3 preparaat van sundt Supplements is een vloeibaar, liposomaal product. De vitamine D is geïntegreerd in liposomen en heeft daardoor een veel hogere biologische beschikbaarheid dan vergelijkbare producten.
Dit betekent dat het actieve bestanddeel beter, sneller en in grotere hoeveelheden door je lichaam kan worden opgenomen. Vitamine D kan je botten versterken en je immuunsysteem ondersteunen.
Als je de druppels koopt, krijg je een flesje van 60 ml, dat ongeveer 30 porties maakt. De druppels zijn gluten- en suikervrij. Bovendien werd er tijdens het productieproces op gelet dat er geen genetisch gemodificeerde ingrediënten werden gebruikt.
Symptomen van een vitamine D tekort: wat je moet weten
De symptomen van een vitamine D tekort zijn niet altijd even duidelijk. Als je niet zeker bent, is het beter naar een dokter te gaan en je te laten onderzoeken.
We hebben de belangrijkste informatie op een rijtje gezet die je moet weten over een tekort aan vitamine D, de oorzaken, symptomen en gevolgen ervan.
Wat is vitamine D en hoe werkt het in het lichaam?
Ongewoon voor een vitamine wordt ze door het lichaam zelf aangemaakt. In principe kunnen vitamines niet onafhankelijk door het lichaam worden aangemaakt. Vitamine D, daarentegen, wordt door het lichaam aangemaakt met behulp van zonlicht. (2, 3, 4)
Het lichaam maakt 80 tot 90 procent van vitamine D zelf aan met behulp van UV-B stralen. We halen 10 tot 20 procent van de vitamine D die we nodig hebben uit voedsel.(3)
De UV-B stralen van de zon raken de huid. Daar wordt een vitamine precursor gevormd. De opslagvorm 25-OH vitamine D wordt via het bloed verder getransporteerd naar de lever en de nieren. Daar wordt de actieve vorm van vitamine D gevormd en kan die in het lichaam inwerken. (2, 4)
Vitamine D is betrokken bij veel processen in ons lichaam: (2, 4, 5)
- door de calciumspiegel in het bloed te regelen, in de stofwisseling van de botten, vooral in de skeletstructuur bij kinderen (3)
- in de ontwikkeling en functie van de musculatuur, waaronder de hartspieren (6)
- versterking van het immuunsysteem (7)
- bescherming van de bloedvaten, bloeddrukverlagend effect (8)
- in de regulatie van meer dan 200 genen (9)
- in de regulatie van vetopslag (10)
- in de celdeling (7)
- in de controle van de calcium- en fosfaatopname in de dunne darm (3)
- in de productie van hormonen in de cellen, bijvoorbeeld serotonine (7)
Wat is vitamine D tekort en hoe ontstaat het?
Door onze levensstijl brengen we veel tijd binnenshuis door, zoals in kantoren. Of komen zelden het huis uit vanwege de bescherming tegen hitte en zon. Aan de ene kant neemt dit voorzorgsmaatregelen tegen huidkanker en huidveroudering. Aan de andere kant remt dit de aanmaak van vitamine D. (2, 4)
Oorzaken van een vitamine D tekort kunnen de volgende zijn:
| Oorzaak | Beschrijving |
|---|---|
| Voedingsstatus | Een onevenwichtige voeding kan leiden tot een vitamine D tekort. Je vindt kleine hoeveelheden vitamine D in dierlijke producten (runderlever, eieren, kaas), vette vis (haring, zalm, tonijn), zeevruchten (oesters) en verschillende soorten paddenstoelen.(3) |
| Leeftijd | Na verloop van tijd neemt de aanmaak van vitamine D door het lichaam af. Ook de opname van voedingsstoffen vermindert met de leeftijd. Voeg daarbij het gebrek aan beweging in de frisse lucht.(12, 13, 14) |
| Werkomgeving | Kantoorwerk en lange kleding zijn contraproductief voor de aanmaak van vitamine D. Ook als je ’s avonds na een dag van 8 tot 10 uur (binnenshuis) nog van de zon wilt genieten, is het effect minder vanwege de laagstaande zon.(4, 9) |
| Huidskleur | Hoe lichter de huidskleur, hoe sneller vitamine D wordt aangemaakt. Bij een donkere huidskleur verloopt de synthese van vitamine D3 door UV-B-straling trager. Vooral mensen met een donkere huidskleur op de noordelijke breedtegraden hebben een tekort aan vitamine D.(2, 5) |
| Natuurlijke zonnestraling | Regio’s ten noorden van Barcelona (42e breedtegraad) en ten zuiden van Berlijn (52e breedtegraad) hebben voldoende zonnestraling in de zomermaanden. Ten noorden van Berlijn is de zon zelfs in de zomer niet voldoende.(2, 3) |
| Zonnecrèmes, sunblocks | Om ons te beschermen tegen huidkanker en huidveroudering smeren we ons in met zonnebrandcrème. De zonbeschermingsfactor die erin zit vermindert de vitamine D synthese.(9) Bijvoorbeeld, een zonnebrandcrème met zonbeschermingsfactor 30 vermindert de vitamine D synthese met meer dan 95%.(2, 4) |
| Ziekten | Chronische ziekten zoals osteoporose, diabetes mellitus, kanker, depressie, hart- en vaatziekten en immuundisfunctie kunnen leiden tot een vitamine D tekort. (13, 15, 16, 17, 18) Maar ook aandoeningen die te maken hebben met de vertering en opname van vetten kunnen averechts werken.(19) |
| Medicatie | Bepaalde medicijnen zoals antihypertensiva, antiestrogenen, cytostatica, anti-epileptica en fytofarmaca kunnen de aanmaak van vitamine D remmen.(4) |
Hoe kan ik een vitamine D tekort herkennen?
Normaal ontwikkelt een tekort aan vitamine D zich langzaam. De eerste tekenen van een vitamine D tekort kunnen een opeenstapeling van slechte prestaties zijn (18, 20), langdurige vermoeidheid of sloomheid, slaapstoornissen (21, 22), een laag gevoel van welzijn, stemmingswisselingen of depressie (23, 24), en duizeligheid of hoofdpijn (25, 26).
Gevorderde symptomen kunnen pas optreden na een lange periode van niet behandelen. Deze omvatten: (2, 3, 19)
- Botbreuken, botverlies (2)
- Spierzwakte, krampen (5)
- Pijn in botten, spieren en zenuwen
- Depressie, “winterdepressie (20, 23, 27)
- gevoelig immuunsysteem (5)
- slechte wondgenezing, huidziekten (neurodermatitis, psoriasis, witte vlekkenziekte) (28, 29, 30)
- Hoge bloeddruk, cardiovasculaire problemen (5, 31)
- Auto-immuunziekten (multiple sclerose) (2, 5, 9)
- Gevoeligheid voor infecties, besmettelijke ziekten (tuberculose, chronische nierziekte) (5, 9)
- verhoogd risico op kanker (borst-, prostaat- of darmkanker) (32, 33, 34)
- Diabetes mellitus (5)
- Haaruitval (35, 36)
- Astma (5)
- slechte concentratie en aandacht, dementie (16, 18, 20)
Hoe gevaarlijk is een vitamine D tekort?
Vooral kinderen lopen een groot risico op het ontstaan van rachitis en misvormingen van de hersenen en het zenuwstelsel. Een ernstig tekort aan vitamine D kan in de eerste twee levensjaren tot misvormingen van de botten en de schedel leiden. Vooral de kraakbeenverbinding in het gebied van de ribbenkast (rachitische rosarium), de ledematen en de wervelkolom (scoliose) is hier gevoelig voor. (2, 3, 9)
(Image source: unsplash.com / Anna Pritchard)
Een tekort aan vitamine D vermindert de opslag van calcium in de botten. Vitamine D is nodig om calcium in de botten op te slaan. Anders kan de botdichtheid afnemen(osteoporose), of kunnen de botten zachter worden(osteomalacie). Reeds late tekenen van zulke ziekten zijn breuken, maar ook spier- en skeletbreuken of hoofdpijn. (2, 3, 9, 31)
Hierdoor verkalken de bloedvaten. Dit kan leiden tot hoge bloeddruk, die de belangrijkste oorzaak is van hart- en vaatziekten.
Zoals een studie uit 2012 aantoont, kunnen vitamine D supplementen het risico verminderen. (8) Maar vitamine D is niet de enige aanleiding tot hartziekten. Een ongezonde levensstijl zoals te weinig beweging, verhoogd alcoholgebruik en roken kan ook bijdragen. (5, 31)
Er wordt gespeculeerd dat kanker verband houdt met een tekort aan vitamine D. Omdat vitamine D de cellen ondersteunt, zou dit de groei van kankercellen kunnen beperken. Zoals een studie heeft aangetoond, leidt een tekort tot een verhoogd risico op long-, borst-, dikke darm- en prostaatkanker. (32, 33, 34)
Hoe kun je testen op een vitamine D tekort?
Je kunt ook thuis een zelftest doen. Dit houdt in dat je een paar druppels bloed uit je vinger op een teststrip doet. Dit wordt dan naar het laboratorium gestuurd. Van daaruit ontvang je dan je resultaten.
Het Robert Koch Instituut geeft de volgende indeling van vitamine D in bloedspiegels. (Om ng / ml om te zetten in nmol / l wordt de waarde met 2,5 vermenigvuldigd.)(37)
| Classificatie | nanogram / milliliter | nanomole / liter |
|---|---|---|
| Ernstig tekort | minder dan 12 ng / ml | 30 nmol / l |
| Tekort | 12 tot 20 ng / ml | 30 tot 50 nmol / l |
| Adequate voorziening | 20 tot 30 ng / ml | 50 tot 75 nmol / l |
| Optimale aanvoer | 30 tot 50 ng / ml | 75 tot 125 nmol / l |
| Overaanvoer | boven 50 ng / ml | boven 125 nmol / l |
Wanneer en bij wie heeft het zin een tekort aan vitamine D te behandelen?
- Pasgeborenen, peuters: Vitamine D is vooral belangrijk voor de overleving van zuigelingen en peuters. Vitamine D ondersteunt de botvorming en dus ook de groei. Baby’s hebben heel vaak een tekort aan vitamine D. Ze krijgen alleen een kleine hoeveelheid vitamine D via de melk van hun moeder. Hun lichaam kan zelf niet genoeg vitamine D aanmaken.(5, 9)
- Zwangerschap, borstvoeding: Tijdens de zwangerschap en de borstvoeding is het lichaam van een vrouw druk bezig met de zorg voor twee levende wezens. Om beide van voldoende vitamine D te voorzien, kunnen preparaten gebruikt worden.(5, 9)
- Ouderen: Ouderen kampen vaak met spier- en botproblemen. Ernstige valpartijen en botbreuken zijn de gevolgen. Vitamine D kan een positief effect hebben op de cardiovasculaire gezondheid, het kankerrisico, het evenwicht, de spierkracht en het voorkomen van botbreuken.(14, 20, 21, 23, 24, 27)
- Wintermaanden: Door het geringe aantal uren zonneschijn en lichaamsbeweging in de frisse lucht is het in de winter meestal niet mogelijk de vitamine D voorraad aan te vullen.(2, 31)
- Andere factoren: Donkere hoofdtypes, immunogecompromitteerde personen, veganisten, meestal binnenshuis blijven, bedekken met kleding (2, 3, 5, 19)
Een
optimale vitaminevoorziening wordt verleend door de helderheid van een huidtype, de nabijheid van de evenaar, de middag en de zomermaanden
.
In de zomer moet je, afhankelijk van je huidtype, je gezicht, armen en benen driemaal per week 5 tot 25 minuten blootstellen aan direct zonlicht.
Wat zijn de behandelingen voor vitamine D tekort?
Je moet in je dieet ook op zoek gaan naar voedingsmiddelen die vitamine D bevatten. Je voeding is goed voor 10 tot 20 procent van je dagelijkse vitamine D behoefte. Maar slechts enkele voedingsmiddelen bevatten zelfs maar kleine hoeveelheden vitamine D.(2, 5) Veganisten nemen vitamine D niet op uit plantaardig voedsel en moeten zo nodig supplementen gebruiken. (3)
We hebben een overzichtstabel gemaakt van voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamine D:
| Voedingsmiddel / 100 g | Microgrammen (µg) | Internationale Eenheden (IE) |
|---|---|---|
| Haring | 25 µg | 1000 IE |
| Paling | 20,1 µg | 804 IE |
| Zalm | 16 µg | 640 IE |
| Eieren | 2,9 µg | 116 IE |
| Boter | 1,2 µg | 48 IU |
| Gouda | 1,3 µg | 52 IU |
| Emmentaler | 1,1 µg | 44 IU |
| Koemelk | 0,2 µg | 8 IU |
| Porcini paddestoelen | 3,1 µg | 124 IU |
| Paddestoelen, cantharellen | 2,1 µg | 84 IU |
Naast de reeds genoemde behandelingsmogelijkheden kun je ook voedingssupplementen in de vorm van druppels, capsules of tabletten nemen om in je dagelijkse behoefte te voorzien. (5) Het is het beste een arts te raadplegen en zelfmedicatie te vermijden.
Artsen schrijven meestal therapie voor bij een ernstig tekort aan vitamine D. In de eerste 4 tot 8 weken worden de lege voorraden aangevuld in de hooggedoseerde initiële therapie op basis van vitamine D3. Dit wordt gevolgd door een onderhoudstherapie met een lagere dosis, meestal gedurende de resterende wintermaanden. (2, 3)
Lichttherapieën met daglichtlampen kunnen in de winter als een aanvullende vorm van therapie gebruikt worden. Het solarium is echter geen afdoende behandelingsmogelijkheid. In tegenstelling tot de noodzakelijke UV-B stralen van zonlicht, geeft het solarium UV-A stralen, die niet belangrijk zijn voor de vitamine D produktie. (11)
Waar moet je op letten als je vitamine D in neemt?
(Image source: unsplash.com / Jonathan Borba)
De behoefte aan vitamine D verschilt van persoon tot persoon. De snelheid waarmee vitamine D wordt aangemaakt varieert ook. Voor de juiste dosering kun je het beste een arts raadplegen om overdosering te voorkomen. (2, 5)
Er zijn verschillende meningen over de dosering. De waarden worden gegeven in Internationale Eenheden (IU). (800 IE = 20 microgram) (5, 11, 12)
- Zoals reeds gezegd, wordt te weinig vitamine D doorgegeven in de moedermelk. Daarom moeten baby’s vanaf de 7e levensdag dagelijks 400 tot 500 IE vitamine D3 innemen. Dit wordt aanbevolen voor het 1e levensjaar en de wintermaanden van het 2e jaar.
- Kinderen Volwassenen onder de 65 jaar moeten dagelijks 600 tot 800 IE vitamine D3 innemen.
- Oudere volwassenen van 65 jaar en ouder wordt aangeraden dagelijks 800 tot 1000 IE vitamine D3 in te nemen.
A verband met andere vitamines is niet wetenschappelijk bewezen. Vitamine K2, bijvoorbeeld, helpt het lichaam om bestaand calcium te gebruiken. Het samen innemen van vitamine D en K2 als begeleidende therapie maatregel is gunstig bij het voorkomen van botbreuken en specifiek bij de behandeling van osteoporose. (15, 38)
Is het schadelijk om te veel vitamine D in te nemen?
In de zomer kan het lichaam 4 tot 8 ng / ml produceren tijdens de middagzon. Als de huid rood begint te worden, moet je uit de zon gaan of zonnebrandcrème aanbrengen. Vanaf dan is de aanmaak van vitamine D laag.
Een overdosis van supplementen moet snel behandeld worden. Dit komt omdat naast een verhoogd vitamine D gehalte ook het calcium gehalte toeneemt, wat kan leiden tot hypercalciëmie, nierstenen of verkalking van de nieren. (2, 4, 5)
Een overdosis vitamine D kan symptomen veroorzaken die lijken op die van een tekort. Deze omvatten: Verlies van eetlust, uitdroging, toegenomen dorst, uitputting, vermoeidheid, misselijkheid, overgeven, spierzwakte, botpijn, maagpijn, en cardiovasculaire problemen.
Over een langere periode kan een gemiddelde dosis een voortdurende verhoging van het vitamine D peil veroorzaken. Daarom moet bij een behandeling met vitamine D regelmatig een arts worden geraadpleegd.
Conclusie
Als je onzeker bent over je symptomen en of je aan een vitamine D tekort lijdt, is het beter om liever vroeg dan laat naar een dokter te gaan. Vooral risicogroepen moeten regelmatig gecontroleerd worden. Een tijdige diagnose en behandeling kunnen ernstige gevolgen voorkomen.
Als je er echter altijd voor zorgt dat je voldoende zon krijgt en een evenwichtige voeding eet die rijk is aan vitamine D, zou je geen problemen moeten hebben met een vitamine D tekort. Bovendien kunnen voedingssupplementen je helpen aan je dagelijkse vitamine D behoefte te voldoen.
Beeldbron: Soda/ 123rf
Referenties (38)
1.
Rabenberg, M., Mensink G. B. M. (2016). Vitamin-D-Status in Deutschland. Journal of Health Monitoring, 1(2), 36–42.
Bron
2.
Holick M. F. (2004). Sunlight and vitamin D for bone health and prevention of autoimmune diseases, cancers, and cardiovascular disease. The American journal of clinical nutrition, 80(6 Suppl), 1678S–88S.
Bron
3.
Sizar, O., Khare, S., Goyal, A., Bansal, P., & Givler, A. (2020). Vitamin D Deficiency. In StatPearls. StatPearls Publishing.
Bron
4.
Nair, R., & Maseeh, A. (2012). Vitamin D: The "sunshine" vitamin. Journal of pharmacology & pharmacotherapeutics, 3(2), 118–126.
Bron
5.
Wacker, M., & Holick, M. F. (2013). Vitamin D - effects on skeletal and extraskeletal health and the need for supplementation. Nutrients, 5(1), 111–148.
Bron
6.
Sahota, O. (2014). Understanding vitamin D deficiency. Age and Ageing 3(5), 589–591.
Bron
7.
Prietl, B., Treiber, G., Pieber, T. R., & Amrein, K. (2013). Vitamin D and immune function. Nutrients, 5(7), 2502–2521.
Bron
8.
Vacek, J. L., Vanga, S. R., Good, M., Lai, S. M., Lakkireddy, D., & Howard, P. A. (2012). Vitamin D deficiency and supplementation and relation to cardiovascular health. The American journal of cardiology, 109(3), 359–363.
Bron
9.
Holick M. F. (2008). Deficiency of sunlight and vitamin D. BMJ (Clinical research ed.), 336(7657), 1318–1319.
Bron
10.
Vranić, L., Mikolašević, I., & Milić, S. (2019). Vitamin D Deficiency: Consequence or Cause of Obesity?. Medicina (Kaunas, Lithuania), 55(9), 541.
Bron
11.
Binkley, N., Novotny, R., Krueger, D., Kawahara, T., Daida, Y. G., Lensmeyer, G., Hollis, B. W., & Drezner, M. K. (2007). Low vitamin D status despite abundant sun exposure. The Journal of clinical endocrinology and metabolism, 92(6), 2130–2135.
Bron
12.
Deutsche Gesellschaft für Ernähung (2012, 22. Oktober). Ausgewählte Fragen und Antworten zu Vitamin D. Abgerufen am 27. August 2020.
Bron
13.
Annweiler, C., Souberbielle, J. C., Schott, A. M., de Decker, L., Berrut, G., & Beauchet, O. (2011). Vitamine D chez la personne âgée : les 5 points à retenir [Vitamin D in the elderly: 5 points to remember]. Geriatrie et psychologie neuropsychiatrie du vieillissement, 9(3), 259–267.
Bron
14.
Conzade, R., Koenig, W., Heier, M., Schneider, A., Grill, E., Peters, A., & Thorand, B. (2017). Prevalence and Predictors of Subclinical Micronutrient Deficiency in German Older Adults: Results from the Population-Based KORA-Age Study. Nutrients, 9(12), 1276.
Bron
15.
Cockayne, S., Adamson, J., Lanham-New, S., Shearer, M. J., Gilbody, S., & Torgerson, D. J. (2006). Vitamin K and the prevention of fractures: systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Archives of internal medicine, 166(12), 1256–1261.
Bron
16.
Dickens, A. P., Lang, I. A., Langa, K. M., Kos, K., & Llewellyn, D. J. (2011). Vitamin D, cognitive dysfunction and dementia in older adults. CNS drugs, 25(8), 629–639.
Bron
17.
Annweiler, C., Schott, A. M., Berrut, G., Chauviré, V., Le Gall, D., Inzitari, M., & Beauchet, O. (2010). Vitamin D and ageing: neurological issues. Neuropsychobiology, 62(3), 139–150.
Bron
18.
Annweiler, C., Allali, G., Allain, P., Bridenbaugh, S., Schott, A. M., Kressig, R. W., & Beauchet, O. (2009). Vitamin D and cognitive performance in adults: a systematic review. European journal of neurology, 16(10), 1083–1089.
Bron
19.
Holick M. F. (2017). The vitamin D deficiency pandemic: Approaches for diagnosis, treatment and prevention. Reviews in endocrine & metabolic disorders, 18(2), 153–165.
Bron
20.
Conzade, R., Koenig, W., Heier, M., Schneider, A., Grill, E., Peters, A., & Thorand, B. (2017). Prevalence and Predictors of Subclinical Micronutrient Deficiency in German Older Adults: Results from the Population-Based KORA-Age Study. Nutrients, 9(12), 1276.
Bron
21.
Majid, M. S., Ahmad, H. S., Bizhan, H., Hosein, H., & Mohammad, A. (2018). The effect of vitamin D supplement on the score and quality of sleep in 20-50 year-old people with sleep disorders compared with control group. Nutritional neuroscience, 21(7), 511–519.
Bron
22.
Massa, J., Stone, K. L., Wei, E. K., Harrison, S. L., Barrett-Connor, E., Lane, N. E., Paudel, M., Redline, S., Ancoli-Israel, S., Orwoll, E., & Schernhammer, E. (2015). Vitamin D and actigraphic sleep outcomes in older community-dwelling men: the MrOS sleep study. Sleep, 38(2), 251–257.
Bron
23.
Anglin, R. E., Samaan, Z., Walter, S. D., & McDonald, S. D. (2013). Vitamin D deficiency and depression in adults: systematic review and meta-analysis. The British journal of psychiatry : the journal of mental science, 202, 100–107.
Bron
24.
Penckofer, S., Kouba, J., Byrn, M., & Estwing Ferrans, C. (2010). Vitamin D and depression: where is all the sunshine?. Issues in mental health nursing, 31(6), 385–393.
Bron
25.
Nowaczewska, M., Wiciński, M., Osiński, S., & Kaźmierczak, H. (2020). The Role of Vitamin D in Primary Headache-from Potential Mechanism to Treatment. Nutrients, 12(1), 243.
Bron
26.
Hussein, M., Fathy, W., & Abd Elkareem, R. M. (2019). The potential role of serum vitamin D level in migraine headache: a case-control study. Journal of pain research, 12, 2529–2536.
Bron
27.
Armstrong, D. J., Meenagh, G. K., Bickle, I., Lee, A. S., Curran, E. S., & Finch, M. B. (2007). Vitamin D deficiency is associated with anxiety and depression in fibromyalgia. Clinical rheumatology, 26(4), 551–554.
Bron
28.
Samochocki, Z., Bogaczewicz, J., Jeziorkowska, R., Sysa-Jędrzejowska, A., Glińska, O., Karczmarewicz, E., McCauliffe, D. P., & Woźniacka, A. (2013). Vitamin D effects in atopic dermatitis. Journal of the American Academy of Dermatology, 69(2), 238–244.
Bron
29.
Borzutzky, A., & Camargo, C. A., Jr (2013). Role of vitamin D in the pathogenesis and treatment of atopic dermatitis. Expert review of clinical immunology, 9(8), 751–760.
Bron
30.
Finamor, D. C., Sinigaglia-Coimbra, R., Neves, L. C., Gutierrez, M., Silva, J. J., Torres, L. D., Surano, F., Neto, D. J., Novo, N. F., Juliano, Y., Lopes, A. C., & Coimbra, C. G. (2013). A pilot study assessing the effect of prolonged administration of high daily doses of vitamin D on the clinical course of vitiligo and psoriasis. Dermato-endocrinology, 5(1), 222–234.
Bron
31.
Boucher B. J. (2012). The problems of vitamin d insufficiency in older people. Aging and disease, 3(4), 313–329.
Bron
32.
Acikgoz, A., Cimrin, D., Ergor, G. (2020). Effect of serum 25-hydroxyvitamin D level on lung, breast, colorectal and prostate cancers: a nested case-control study. Eastern Mediterranean Health Journal, 26, 794-802.
Bron
33.
Otani, T., Iwasaki, M., Sasazuki, S., Inoue, M., Tsugane, S., & Japan Public Health Center-Based Prospective Study Group (2007). Plasma vitamin D and risk of colorectal cancer: the Japan Public Health Center-Based Prospective Study. British journal of cancer, 97(3), 446–451.
Bron
34.
Manson, J. E., Cook, N. R., Lee, I. M., Christen, W., Bassuk, S. S., Mora, S., Gibson, H., Gordon, D., Copeland, T., D'Agostino, D., Friedenberg, G., Ridge, C., Bubes, V., Giovannucci, E. L., Willett, W. C., Buring, J. E., & VITAL Research Group (2019). Vitamin D Supplements and Prevention of Cancer and Cardiovascular Disease. The New England journal of medicine, 380(1), 33–44.
Bron
35.
Rasheed, H., Mahgoub, D., Hegazy, R., El-Komy, M., Abdel Hay, R., Hamid, M. A., & Hamdy, E. (2013). Serum ferritin and vitamin d in female hair loss: do they play a role?. Skin pharmacology and physiology, 26(2), 101–107.
Bron
36.
Demay M. B. (2012). The hair cycle and Vitamin D receptor. Archives of biochemistry and biophysics, 523(1), 19–21.
Bron
37.
Robert Koch-Institut (2019, 25. Januar). Antworten des Robert Koch-Instituts auf häufig gestellte Fragen zu Vitamin D. Abgerufen am 27. August 2020.
Bron
38.
Stevenson, M., Lloyd-Jones, M., & Papaioannou, D. (2009). Vitamin K to prevent fractures in older women: systematic review and economic evaluation. Health technology assessment (Winchester, England), 13(45), iii–134.
Bron
