Basmatirijst wordt beschouwd als een van de populairste rijstsoorten, een van de belangrijkste gewassen en een basisvoedsel voor veel mensen. Reden genoeg om deze rijst eens nader te bekijken. Met een minimum lengte van 6,5 mm behoort het tot de groep van langkorrelige variëteiten.
Basmatirijst is een goed bijgerecht, heeft een spannende eigen smaak en is snel te bereiden. We laten je zien wat er in het graan zit, hoe gezond het echt is en hoe je het het beste kunt koken of stomen.
De belangrijkste feiten in het kort
- Basmatirijst is een langkorrelige rijstsoort die vooral in het Himalayagebergte wordt verbouwd. Het gewas is voor velen een basisvoedsel. Basmatirijst komt vooral voor in de Aziatische keuken.
- Basmatirijst wordt als gezond beschouwd vanwege de samenstelling van de zetmeelkorrels. Het leidt tot een lage glykemische index, wat een positief effect heeft op onze bloedsuikerspiegel. Het is ook licht verteerbaar en bevat geen gluten of suiker.
- Basmatirijst kan op veel verschillende manieren bereid worden: in een pan, in een rijstkoker, in een Thermomix of zelfs in een stoompan, magnetron of oven. Alles wat je nodig hebt is water en een beetje zout. Andere specerijen kunnen naar wens worden toegevoegd.
Achtergrond: Wat is basmatirijst?
We willen je ook laten zien hoe je basmatirijst goed kunt bereiden. Je leert voor welke gerechten het geschikt is en welke specerijen er bijzonder goed bij passen. Daarna bekijken we andere rijstsoorten, hun voordelen, achtergronden en verschillen. Zo krijg je een goed overzicht van een van de belangrijkste gewassen. Hier gaan we.
Hoe smaakt basmatirijst?
De intense smaak heeft iets nootachtigs, iets aards. Maar als rijst naast stinkend voedsel wordt bewaard, kan het hun geur overnemen. Dit omvat bijvoorbeeld chocolade of specerijen.
Hoe gezond is basmatirijst?
Maar juist daar worden veel voedingsvezels en micronutriënten gevonden. Bovendien heeft bruine rijst een lagere glykemische index. (1, 2) De glykemische index geeft aan hoe sterk de bloedsuikerspiegel omhoog schiet na een maaltijd. Een lage glykemische index is dus positief, want de bloedsuikerspiegel stijgt langzaam. Hierdoor blijven we langer verzadigd. (3)
Volkorenrijst wordt daarom als gezonder beschouwd. Het bevat echter ook meer schadelijke stoffen zoals arsenicum. (4) Arseen is een natuurlijke stof die in bodem, water en lucht kan voorkomen. Om het arsenicumgehalte te verminderen, kun je de rijst wassen en het overtollige water afgieten. (5) De bereidingswijze en -duur hebben ook invloed op de glykemische index. Als basmatirijst langer gekookt wordt, heeft de glykemische index de neiging te dalen. (6)
Er kan niet per se gezegd worden dat basmatirijst gezond is. Maar het misstaat zeker niet in een gezonde voeding. Vooral in combinatie met peulvruchten levert het niet alleen veel koolhydraten, maar ook enkele belangrijke eiwitten. De combinatie verhoogt de biologische waarde. Ons lichaam kan de eiwitten dan beter benutten. (7) Bovendien verbetert de combinatie van witte rijst en zwarte bonen of kikkererwten de glykemische respons. (8)
Wat zijn de voedingswaarden van basmatirijst?
Om de voedingsstoffen van basmatirijst nader te bekijken, moeten we eerst onderscheid maken tussen gekookte en ongekookte rijst. Tijdens het kookproces wint de rijst nogal wat gewicht en daardoor verandert het gehalte aan voedingsstoffen.
De volgende tabel toont de voedingsstoffen van gekookte (9) en ongekookte basmatirijst (10):
| Voedingswaarden | 100 g ongekookte basmatirijst | 100 g gekookte basmatirijst |
|---|---|---|
| Calorischewaarde | 351kcal | 132 kcal |
| Koolhydraten | 75 g | 28,1 g |
| Eiwit | 8,8 g | 3,3 g |
| Vet | 1 g | 0,35 g |
| Voedingsvezels | 3,6 g | 0,61 g |
Gekookte basmatirijst bevat bovendien vitamine B1 (0,03 mg) en vitamine B6 (0,01 mg). Verschillende mineralen en sporenelementen zoals kalium, calcium, ijzer, natrium, fluoride, koper en fosfor zijn ook aanwezig in basmatirijst. De bedragen zijn echter meestal heel klein. Basmatirijst bevat geen cholesterol of histamine.
Het enige vermeldenswaardige is de goede verhouding tussen natrium en kalium. Het lage natriumgehalte betekent dat er weinig water in het lichaam wordt opgeslagen. Kalium zorgt ervoor dat stofwisselingsproducten (water maar ook gifstoffen) via de nieren worden uitgescheiden.
Een studie vond dat mensen met een hoge natrium inname een hoger BMI hadden, een grotere taille omtrek en een hoger lichaamsvet percentage. Anderzijds hadden degenen met een hogere kaliuminname een lagere BMI en tailleomvang. (10) Dit is de reden waarom basmatirijst soms aangeprezen wordt als een ontgiftingsmiddel.
Kan ik afvallen met basmatirijst?
Opnieuw is er geen duidelijk antwoord. Het is niet mogelijk om voedsel in zulke categorieën te denken. De hoeveelheid en vooral de combinatie maken veel meer verschil. In elk geval is het mogelijk om af te vallen met basmatirijst als onderdeel van een volwaardig voedingspatroon.
Basmatirijst bevat veel complexe koolhydraten. De bloedsuikerspiegel stijgt niet zo snel en je zit lang vol. Honger komt dus later. Dit kan je helpen gewicht te verliezen. Rijst helpt het lichaam ook om te ontgiften.
Hoe kook ik basmatirijst?
Dit betekent dat anderhalf of twee kopjes water nodig zijn voor één kopje rijst. Je hebt ongeveer een theelepel zout nodig. Verwarm nu het water met het zout tot het pruttelt. Voeg dan de rijst toe. Sluit de pan en laat het op een laag vuur ongeveer 10-12 minuten sudderen. Daarna kun je de rijst nog 5 minuten laten staan.
Tijdens het koken moet het water in de rijst trekken. Als er te veel water is, passeer je de rijst door een zeef. Zo kan het water eraf druppelen. De rijst wordt dan terug in de pot gedaan om een tijdje te weken. Als je merkt dat er niet genoeg water in de pan zit, voeg je gewoon wat meer toe. Met volkoren basmatirijst duurt het kookproces veel langer. Volg de aanwijzingen op de verpakking.
Moet ik basmatirijst wassen?
Basmatirijst hoeft niet per se gewassen te worden, maar het heeft wel enkele voordelen. Eventuele verontreinigingen worden op deze manier gedeeltelijk verwijderd. Om de rijst te wassen, bedek je hem met koud water. Je kunt het beste een beetje helpen met je handen door cirkelvormige bewegingen te maken.
Het water wordt troebel van het zetmeel. Je kunt het afgieten en het proces herhalen tot het water helder blijft. Als je wilt, kun je de rijst voor het koken in een beetje water laten weken. Zo heb je later minder water nodig.
Hoe kan ik basmatirijst anders bereiden?
Koken in een pot is niet de enige manier om basmatirijst te bereiden. Stomen is ook erg populair. Het is een zachte bereidingswijze die het aroma mooi tot ontwikkeling laat komen. Bij het stomen moet je de rijst echter van tevoren een paar uur laten weken. Anders duurt dit soort voorbereiding gewoon langer. We laten je zien hoe je basmatirijst op verschillende manieren eetbaar kunt maken. Het is altijd het beste om een beetje zout aan het water toe te voegen.
| Toestel | Ratio rijst : water | Vermogen en tijdsduur | Aanvullende informatie |
|---|---|---|---|
| Rijstkoker | 1: 1,5 | “Wit” programma | – |
| Thermomix | 1 : 1,5 | niveau 4, 100 °C, 15-20 min | Gebruik kookinzet |
| Steamer | 1 : 1,5 | niveau 4, 100 °C, 15-20 min | Gebruik kookinzet |
| Stomer | 1 : 1,5 | 100 °C, 15-20 min | use ongeperforeerde kookpan |
| Magnetron | 1 : 1,5 | hoogste stand (600-800 watt), 11 min | use magnetron rijstkoker |
| Oven | 1: 2 | 200° C, voorverwarmd, 20 min | Verwarm water, giet beide in een braadpan, dek af met deksel of aluminiumfolie |
Na het koken kan de rijst altijd verfijnd worden met een beetje boter, verder gekruid of bewerkt worden, indien gewenst. Zie hieronder wat de beste kruiden zijn om te gebruiken. Overigens waren deze instructies allemaal voor witte basmatirijst. De volkoren versie doet er veel langer over om te koken.
Hoeveel basmatirijst heb ik per persoon nodig?
Als bijgerecht wordt 50-60 g droge rijst per persoon gerekend. Als rijst als hoofdgerecht gegeten wordt, heb je ongeveer de dubbele hoeveelheid nodig. Hier is een overzicht met het respectieve gewicht van de rijst vóór het koken:
| Aantal personen | rice als bijgerecht | rice als hoofdgerecht |
|---|---|---|
| 1 | 50-60 g | 100-120 g |
| 2 | 100-120 g | 200-240 g |
| 3 | 150-180 g | 300-360g |
| 4 | 200-240 g | 400-480 g |
| 5 | 250-300 g | 500-600 g |
Afhankelijk van je eetlust en het bijgerecht, kan deze hoeveelheid natuurlijk iets variëren. Dit zijn slechts benaderende waarden die je kunnen helpen om het bedrag te schatten.
Hoe wordt basmatirijst kleverig?
Door rijst te stomen wordt hij kleveriger dan door hem te koken. Ook maakt het wassen het minder plakkerig. Je moet ook vermijden tijdens het koken te roeren als je niet wilt dat de rijst plakkerig wordt.
Dit lost zetmeel op, dat tot kleverigheid leidt. Bovendien heeft de hoeveelheid water invloed op de kleverigheid. Te veel water kan de rijst papperig maken. De grootste invloed heeft echter de rijstsoort. Basmatirijst is in principe een droge soort die niet erg kleverig is.
Hoe kan ik basmatirijst kruiden?
- Zout
- Voorraad
- Laurierbladeren
- Jeneverbes
- Kerrie
- Kurkuma
- Koriander
- Knoflookteentjes
- Paprika
- Kaneel
Kerrie of kurkuma ontwikkelen hun aroma het meest als ze in contact komen met vet. Daarom kan het de moeite lonen om eerst de specerijen te bruinen met een beetje boter of olie en dan de gekookte rijst toe te voegen. Andere ingrediënten die je na het koken kunt toevoegen zijn onder andere deze
- Boter
- Tomatenpasta
- Kerrie
- Paprika
- Sultana’s
- geroosterde noten of pijnboompitten
In de typisch Indiase keuken wordt veel gekruid met kaneel, kruidnagel, laurierblaadjes, steranijs, kurkuma, komijn en kardemom. Deze kunnen het best direct met de rijst gekookt worden. Je kunt ze in een beetje boter sauteren voor je de rijst en het water toevoegt.
Welke gerechten kan ik met basmatirijst maken?
Onze favorieten
Om je wat concretere ideeën te geven, willen we graag drie gerechten noemen die we bijzonder lekker vinden. De eerste is een stevige Indiase curry met kikkererwten, groenten en kokosmelk. In de tweede plaats een romige champignon- courgettesaus of een champignonragout met een portie basmatirijst. En als laatste willen we graag een Pad Thai met groenten en tofu aanbevelen.
Is basmatirijst geschikt voor risotto, rijstpudding, paella of sushi?
Basmatirijst is niet geschikt voor andere typische rijstgerechten zoals risotto, rijstpudding of sushi. Voor risotto zijn de rijstsoorten Arborio, Vialone of Carnaroli zeer geschikt. Ze worden soms ook verkocht als risottorijst. Deze rijstsoorten behoren tot de categorie halflangkorrelige rijst. In tegenstelling tot langkorrelige rijst worden ze lekker romig.
Je gebruikt vooral rondkorrelige rijst voor rijstpudding, sushi of paella. Deze soorten blijven goed aan elkaar kleven. In uitzonderlijke gevallen wordt ook halflangkorrelige rijst gebruikt. Voor rijstpudding bevelen we Arborio of Camolino aan, voor sushi gebruiken we Calrose of Selenio en voor paella gaan we voor Bomba, Senia of Calasparra. Anders wordt rijst in winkels vaak verkocht als rijstpudding, sushirijst of paella-rijst. Deze pakketten bevatten meestal een geschikte variëteit.
Welke andere rijstsoorten zijn er en hoe verschillen ze?
Langkorrelige rijst
Langkorrelige rijst wordt gekenmerkt door een smalle korrel. Hij is minstens 6 mm lang en 2 tot 3 mm breed. In tegenstelling tot andere rijstsoorten heeft hij de neiging los te blijven en is hij minder kleverig. Basmatirijst behoort ook tot deze categorie. Andere rijstsoorten die hier kunnen worden ingedeeld zijn de volgende
- Jasmijnrijst: Dit is ook een geurige rijst, maar hij heeft een tamelijk neutrale smaak. Zoals de naam al doet vermoeden, ruikt het licht naar jasmijn. Ook deze rijst is buitengewoon populair en bekend. Het komt vooral uit Thailand, Laos, Vietnam en Italië.
- Zwartezilvervliesrijst: Deze soort komt uit Azië, maar wordt nu ook in Italië verbouwd. Van binnen is de rijst wit, alleen de bolster is zwart.
- Patna rijst: Deze rijst is tamelijk hard en goed voor korrelige gerechten. Het heeft relatief weinig voedingsstoffen en komt uit India.
- Glutineuze rijst: Deze mat-witte rijstsoort wordt vooral gebruikt in de Aziatische keuken. Door de samenstelling van het zetmeel plakt het tijdens het koken heel sterk aan elkaar. Soms wordt ook de term zoete rijst gebruikt.
Langkorrelige rijstsoorten worden vooral gebruikt als bijgerecht. Ze zijn meestal korrelig en snel te bereiden.
Rondkorrelige en halflangkorrelige rijst
Halflangkorrelige rijst is 5,2 tot 6 mm lang. De breedte van de nerf is maximaal een derde van de lengte. Rondkorrelige rijst, daarentegen, is ten hoogste 5,2 mm lang en de breedte is ten minste 2,6 mm. De bekendste soorten rondkorrelige en halflangkorrelige rijst zijn als volgt
- Arborio: Deze middelkorrelige rijstsoort komt vooral uit Italië en is erg populair voor risotto.
- Carnaroli: Deze soort wordt ook vooral in risotto’s gebruikt. Het zijn vrij grote granen die vooral in Italië verbouwd worden.
- Bomba: Dit is een rondkorrelige rijstsoort die vooral in Spanje verbouwd wordt. Daar is het ook populair voor streekgerechten zoals paella.
- Camolino: Deze rijst uit Italië is een rondkorrelige soort. Het absorbeert veel vocht. Het is het populairst voor soepen, rijstpudding of desserts.
- Sushirijst: Deze rijst uit Japan is heel klein en zetmeelrijk. Daarom wordt het kleverig als het gekookt wordt. Het heeft een tamelijk zoete smaak en wordt gebruikt voor andere rijstgerechten dan sushi.
- Rode zilvervliesrijst: Deze rijst valt vooral op door zijn rode kleur. Het is een zeer winterharde soort. Rode zilvervliesrijst is rijk aan voedingsstoffen.
Rondkorrelige rijst wordt vooral gebruikt voor rijstpudding, halflangkorrelige rijst meer voor risotto. De zetmeelsamenstelling is er verantwoordelijk voor dat zulke soorten bij het koken hun typische romige consistentie krijgen.
Wilde rijst
Strikt genomen is wilde rijst geen rijst, maar een watergras. (12) Van oorsprong uit Noord-Amerika, wordt het soms verkocht als Indiase rijst. De nerf is bruin tot zwart. Deze kleur ontwikkelt zich echter pas tijdens het drogen en roosteren. Vergeleken met rijst bevat het aanzienlijk meer eiwitten.
Verschillende bewerkingsmethoden
Afhankelijk van de bewerkingen die de rijst al ondergaan heeft, wordt hij onder verschillende namen verkocht. Rauwe rijst, volkoren rijst of gemalen rijst, we leggen uit wat het betekent.
- Paddy rijst: De korrels worden paddy rijst genoemd als ze nog omgeven zijn door de bolster. Ze kunnen dus als zaad gebruikt worden, maar niet om mee te koken.
- Volkoren rijst/natuurlijke rijst: Bij deze soort is het oneetbare strohulsel verwijderd, maar de zilvervlies (pericarp) blijft aan de rijst zitten. Het bevat veel waardevolle mineralen en vitaminen.
- Parboiled rijst: De rijst wordt geweekt en dan hydrothermisch behandeld voor hij gedroogd wordt. Deze stap gebeurt na het pellen of terwijl ze nog in de strohuls zit. Op deze manier komt ongeveer 80 procent van de vitamines en mineralen uit de zilverhuid in de rijst terecht. Het wordt daarom waardevoller geacht voor de voeding, maar de rijst wordt op deze manier ook minder kleverig. Het is niet geschikt voor risotto of sushi.
- Witte rijst/geslepen rijst: Van deze rijst zijn de zaad- en vruchthuid, de aleuronlaag en de kiemplant verwijderd. De meeste rijst die we eten is witte rijst.
Van het graan in het veld tot het afgewerkte gerecht op je bord, kan er veel gebeuren. Bijna alle rijstsoorten zijn verkrijgbaar als volkoren of witte rijst producten. Maar meestal is één type typerend. Bruine rijst wordt meestal verkocht als volkorenrijst, terwijl basmati- of jasmijnrijst bijna altijd gemalen is.
Is basmatirijst ook geschikt voor honden?
Rijst voor honden moet alleen licht gezouten en zo vers mogelijk gekookt worden. Als je het lang bewaart of opnieuw opwarmt, kunnen er bacteriën ontstaan, die diarree, buikpijn of misselijkheid kunnen veroorzaken. Bovendien mag het koolhydraatgehalte van hondenvoer niet meer dan 60 % bedragen. (14)
Wat is de houdbaarheid van basmatirijst?
Als je te veel basmatirijst gekookt hebt, kun je die in een vershoudblik doen en in de koelkast bewaren. Het moet echter zo snel mogelijk gegeten worden, liefst binnen de volgende twee dagen. Als dit niet mogelijk is, kun je het ook luchtdicht verpakken en invriezen.
Conclusie
Basmatirijst is een rijst die op veel verschillende manieren gecombineerd kan worden. In de Indiase keuken wordt het vaak geserveerd met een curry of dal, maar het is ook populair als bijgerecht bij vlees, vis of met een romige saus. De langkorrelige rijstsoort heeft een eigen aromatische smaak, het is je geurige rijst.
Natrium en kalium zorgen voor een ontgiftende werking. Dit is een van de redenen waarom basmatirijst als gezond wordt beschouwd. Om mogelijke schadelijke stoffen te verminderen, moet je de rijst vóór het koken grondig wassen. Als bijgerecht moet je ongeveer 60 g rijst rekenen, als hoofdgerecht het dubbele. Voor risotto of rijstpudding kun je beter ronde of halflangkorrelige rijst gebruiken, want basmatirijst is pluizig en niet kleverig.
Beeldbron: Pille-Riin Priske/ Unsplash.com
Referenties (14)
1.
Karupaiah T, Aik CK, Heen TC, Subramaniam S, Bhuiyan AR, Fasahat P, Zain AM, Ratnam W. A transgressive brown rice mediates favourable glycaemic and insulin responses. J Sci Food Agric. 2011 Aug 30;91(11):1951-6. doi: 10.1002/jsfa.4395. Epub 2011 Apr 7. PMID: 21480266.
Bron
2.
Panlasigui LN, Thompson LU. Blood glucose lowering effects of brown rice in normal and diabetic subjects. Int J Food Sci Nutr. 2006 May-Jun;57(3-4):151-8. doi: 10.1080/09637480500410879. PMID: 17127465.
Bron
3.
Flexikon.doccheck.com: Glykämischer Index
Bron
4.
Focus.de: Vollkorn, Parboiled, Basmati: Expertin verrät, welcher Reis am gesündesten ist
Bron
5.
Ages.at: Arsen
Bron
6.
Panlasigui LN, Thompson LU, Juliano BO, Perez CM, Yiu SH, Greenberg GR. Rice varieties with similar amylose content differ in starch digestibility and glycemic response in humans. Am J Clin Nutr. 1991 Nov;54(5):871-7. doi: 10.1093/ajcn/54.5.871. PMID: 1951159.
Bron
7.
Getreidemuehle.com: Biologische Wertigkeit - Womit kombiniere ich Getreide am besten?
Bron
8.
Winham DM, Hutchins AM, Thompson SV. Glycemic Response to Black Beans and Chickpeas as Part of a Rice Meal: A Randomized Cross-Over Trial. Nutrients. 2017 Oct 4;9(10):1095. doi: 10.3390/nu9101095. PMID: 28976933; PMCID: PMC5691712.
Bron
9.
Ernaehrung.de: Basmatireis gekocht
Bron
10.
Eatsmarter.de: Basmatireis
Bron
11.
Elfassy, T., Mossavar-Rahmani, Y., Van Horn, L., Gellman, M., Sotres-Alvarez, D., Schneiderman, N., Daviglus, M., Beasley, J. M., Llabre, M. M., Shaw, P. A., Prado, G., Florez, H., & Zeki Al Hazzouri, A. (2018). Associations of Sodium and Potassium with Obesity Measures Among Diverse US Hispanic/Latino Adults: Results from the Hispanic Community Health Study/Study of Latinos. Obesity (Silver Spring, Md.), 26(2), 442–450. https://doi.org/10.1002/oby.22089
Bron
12.
BLL: Richtlinie für die Herstellung und das Inverkehrbringen von Reis, Naturreis und Bruchreis
Bron
13.
Tierarzt-hucke.de: Schonkost für Hund und Katze
Bron
14.
Drhoelter.de: Getreide im Hundefutter
Bron
Waarom kun je me vertrouwen?
Meest populair
Gerelateerde artikelen
